دیوار، خرد و مذهب

در اورشلیم دیواری باستانی وجود دارد که یهودیان معتقدند از بقایای کاخ حضرت سلیمان است. این دیوار به نام "کُتل" شناخته می‌شود و هر ساله هزاران نفر از یهودیان و مسیحیان به زیارت آن می‌روند و با آن راز و نیاز می‌کنند. در مکه نیز دیواری وجود دارد که مسلمانان آن را "جمره" می‌نامند و معتقدند خانه شیطان درون آن است. هر ساله تعداد زیادی از مسلمانان به این دیوار سنگ می‌زنند

صادق هدایت در کتاب "در اقلیم وحشت" در مورد این دو دیوار چنین می‌نویسد

هیچ خردمندی در جهان با دیوار راز و نیاز نمی‌کند و هیچ عاقلی به دیوار به خاطر نفرت سنگ نمی‌زند. تنها مذهب است که خرد را زائل کرده و آدمی را وادار به عشق و تنفر از یک دیوار می‌کند. به راهی که اکثر مردم می‌روند بیشتر شک کن. مردم فقط تقلید کورکورانه می‌کنند. از متمایز بودن نترس. انگشت نما بودنهتر از احمق بودن است

هدایت در این عبارت به دو نکته مهم اشاره می‌کند:

اول اینکه رفتار انسان‌ها در مواجهه با این دو دیوار کاملاً غیرمنطقی و غیرعقلانی است. یهودیان و مسیحیان که خود را پیروان ادیان ابراهیمی می‌دانند، با دیواری راز و نیاز می‌کنند که هیچ ارتباطی با خدای آنها ندارد. مسلمانان نیز که به خدای واحد ایمان دارند، به دیواری سنگ می‌زنند که به اعتقاد آنها خانه شیطان است. این رفتارها نشان می‌دهد که انسان‌ها در بسیاری از موارد تحت تأثیر باورهای مذهبی خود، از عقل و منطق خود فاصله می‌گیرند.

دوم اینکه دین می‌تواند نقش مهمی در شکل‌دهی افکار و رفتار انسان‌ها داشته باشد. دین می‌تواند انسان‌ها را به سمت عشق و محبت و خیرخواهی سوق دهد، اما می‌تواند آنها را به سمت نفرت و خشونت نیز بکشاند. در این مورد، دین باعث شده است که انسان‌ها به دیواری عشق بورزند و به دیواری دیگر نفرت ببخشند.

هدایت در پایان عبارت خود به این نکته اشاره می‌کند که باید از تقلید کورکورانه از دیگران اجتناب کرد و به راهی که اکثر مردم می‌روند، شک کرد. این نکته بسیار مهمی است، زیرا انسان‌ها در بسیاری از موارد بدون تفکر و تأمل، از دیگران تقلید می‌کنند. این تقلید می‌تواند منجر به اتخاذ تصمیمات و انجام رفتارهای نادرست شود.

در پایان باید گفت که رفتار انسان‌ها در مواجهه با دو دیواری که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، نشان‌دهنده این واقعیت است که دین می‌تواند نقش مهمی در شکل‌دهی افکار و رفتار انسان‌ها داشته باشد. دین می‌تواند انسان‌ها را به سمت عشق و محبت و خیرخواهی سوق دهد، اما می‌تواند آنها را به سمت نفرت و خشونت نیز بکشاند. بنابراین، لازم است که انسان‌ها در مواجهه با باورهای مذهبی، از عقل و منطق خود استفاده کنند و از تقلید کورکورانه از دیگران اجتناب کنند