تجزیه کشورهای خاورمیانه
استراتژی اسرائیل برای تثبیت هژمونی
منطقه‌ای؟
مقدمه
در نظریه‌های
روابط بین‌الملل، به‌ویژه رئالیسم تهاجمی، حفظ امنیت ملی و حذف تهدیدات از طریق
تضعیف رقبا یک اصل اساسی محسوب می‌شود. جان مرشایمر، نظریه‌پرداز برجسته رئالیست، معتقد
است اسرائیل همواره به دنبال تضعیف و تجزیه همسایگان عرب و غیرعرب خود بوده تا
موقعیت هژمونیک خویش را در منطقه تثبیت کند. این مقاله با بررسی تاریخی و تحلیلی،
به این پرسش می‌پردازد که آیا اسرائیل از استراتژی تجزیه کشورهای منطقه به‌عنوان
ابزاری برای حذف رقبا استفاده کرده است؟
چارچوب نظری
رئالیسم تهاجمی و امنیت‌سازی اسرائیل
بر اساس رئالیسم
تهاجمی مرشایمر، دولتها در محیط آنارشیک بین‌المللی همواره به دنبال
افزایش قدرت خود و تضعیف رقبا هستند. اسرائیل به‌عنوان کشوری با جغرافیای کوچک و
محصور در میان دشمنان تاریخی، همواره در پی ایجاد شکاف در ائتلاف‌های ضد خود بوده
است.
محورهای استراتژی اسرائیل در خاورمیانه
- اتکا به
ابرقدرت خارجی (ایالات متحده) برای
تضمین امنیت و مشروعیت بین‌المللی.
- حفظ برتری
نظامی متعارف و غیرمتعارف (سلاح
هسته‌ای) برای بازدارندگی.
- تضعیف
همگرایی منطقه‌ای از طریق
تشدید اختلافات قومی، مذهبی و سیاسی.
- تجزیه
کشورهای رقیب یا وابسته
کردن آنها به غرب، همان‌گونه که در مورد مصر و اردن اتفاق افتاد.
مطالعه موردی: تجزیه کشورهای منطقه و نقش اسرائیل
۱.
مصر و اردن
: الگوی
وابستگی به جای تجزیه
- پس
از جنگ‌های اعراب و اسرائیل، اسرائیل با امضای پیمان کمپ دیوید (۱۹۷۸) و صلح با اردن (۱۹۹۴)، این دو کشور را از حلقه دشمنان خارج
کرد.
- نتیجه:
مصر و اردن به متحدانی وابسته به کمک‌های آمریکا تبدیل شدند و دیگر تهدیدی
جدی برای اسرائیل محسوب نمی‌شوند.
۲.
عراق
: تضعیف از
طریق جنگ و تجزیه غیرمستقیم
- حمله
آمریکا به عراق (۲۰۰۳) با حمایت ضمنی اسرائیل انجام شد.
- نتیجه:
عراق به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای تضعیف شد و اختلافات شیعه-سنی-کردی تشدید
گردید.
۳.
سوریه
: جنگ داخلی و
فروپاشی دولت متمرکز
- اسرائیل
از مخالفان حکومت اسد حمایت لجستیکی و اطلاعاتی کرد.
- نتیجه:
سوریه به چند منطقه تحت نفوذ (دولت اسد، کردها، شورشیان) تقسیم شد و تهدید آن
برای اسرائیل کاهش یافت.
۴.
لبنان
: تداوم ضعف
ساختاری
- اسرائیل
بارها به لبنان حمله کرده (۱۹۸۲،
۲۰۰۶) تا حزب‌الله را تضعیف کند.
- نتیجه:
لبنان به دلیل اختلافات فرقه‌ای و سیاسی، نتوانسته به یک دولت متمرکز و
قدرتمند تبدیل شود.
۵.
ایران
: هدف بعدی
تجزیه؟
- مرشایمر
معتقد است اسرائیل خواهان تضعیف ایران از طریق تحریم‌ها، عملیات خرابکارانه و
تشدید اختلافات قومی است.
- اسرائیل
از گروه‌های مخالف ایران (مانند تجزیه‌طلبان بلوچ و کرد) حمایت می‌کند.
نقشه راه اسرائیل
: تجزیه یا
وابسته‌سازی؟
اسرائیل لزوماً
به دنبال تجزیه رسمی کشورها نیست، بلکه استراتژی اصلی آن شامل
موارد زیر است:
✅ تضعیف
دولت‌های متمرکز (مانند سوریه و عراق).
✅ وابسته
کردن کشورها به غرب (مانند مصر و اردن).
✅ جلوگیری
از شکل‌گیری اتحاد ضد اسرائیلی (مانند محور مقاومت: ایران-سوریه-حزب‌الله-حماس).
جمع‌بندی
آیا اسرائیل به دنبال تجزیه
خاورمیانه است؟
شواهد نشان می‌دهد
اسرائیل نه‌تنها از تضعیف همسایگان خود سود می‌برد، بلکه گاهی مستقیماً یا
غیرمستقیم در تجزیه‌طلبی نقش دارد. با این حال، این استراتژی همواره موفق
نبوده (مانند لبنان که حزب‌الله همچنان قدرتمند است) و ممکن است در بلندمدت موجب
بی‌ثباتی بیشتر در منطقه شود.
آینده این استراتژی به دو عامل بستگی
دارد:
- ادامه
حمایت بی‌قیدوشرط آمریکا از اسرائیل.
- توانایی
کشورهای منطقه برای مقاومت در برابر تفرقه‌افکنی.
به هر حال، تا
زمانی که اسرائیل خود را در محاصره دشمنان ببیند، به سیاست تضعیف رقبا ادامه
خواهد داد.
Comments
Post a Comment